“Er is ruimte voor meer vrijheid voor de sector”

Coen van der Linden werkt als interimmanager voor Leadership Talents. Daarbij heeft hij uiteraard te maken met de geldende wet- en regelgeving. Wij vroegen hem waar hij tegen aan loopt op dit gebied.

“Ik werk vooral in het hbo en dat valt onder de WHW, de wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Deze wet heeft in de loop der tijd al de nodige aanpassingen gehad. Wetgeving loopt natuurlijk per definitie achter op de actualiteit. Als er een wijziging komt in de wetgeving, duurt het lang voordat dat definitief is. Dat zijn vaak jaartrajecten.”

Wat is zo’n voorbeeld van de praktijk die de wetgeving inhaalt?

“Er vindt op dit moment een rigoureuze vernieuwingsslag plaats in de hele onderwijskolom; van basis- en voortgezet tot hoger onderwijs. Er wordt steeds meer variatie in content en niveau aangeboden aan leerlingen. In het hoger onderwijs leidt dat ertoe dat er meer en meer wordt gewerkt op basis van leeruitkomsten. Hoe kan een student op een bepaald punt in zijn studie bewijzen wat hij geleerd heeft en hoe toetsen we dat? Dat is vanuit de traditionele didactiek 180° omdenken. Van oudsher was het: we bieden onderwijs aan en dat toetsen we. Nu kijken we meer naar wat een afgestudeerde moet kennen, kunnen en doen, welke beroepshouding daarbij van belang is en welk onderwijs nodig is om te voldoen aan die kwalificaties. Hoe de student daar komt, kan variëren en zelfs de manier van toetsen kan variëren. Het planmatige van het onderwijs wordt daarmee minder belangrijk.”

Welke wetgeving zou eigenlijk aangepast moeten worden?

“De huidige ontwikkelingen zien we nog niet terug in de wetgeving. De WHW is opgesteld aan de hand van de programmering van het onderwijs en zal een vernieuwingsslag moeten maken. Met name het stuk van de WHW dat omschrijft hoe het onderwijs is ingericht. Wat er in mijn ogen veranderd zou moeten worden, is het omschrijven van de regie. De regie komt steeds meer bij de student te liggen, terwijl de WHW en het onderwijsexamenreglement gericht zijn op regie vanuit de onderwijsinstelling.”

Heb je een voorbeeld van wat er verouderd is?

“Jazeker. Wij werken bijvoorbeeld met Euopean Credits (EC’s). Een EC staat voor 28 studie-uren. In het nieuwe systeem zou dat geen sturingsmechanisme zijn. Het gaat erom dat de student aantoont dat hij iets weet, kan doen of kan maken. Hoe hij die capaciteiten verworven heeft en hoe lang hij er over gedaan heeft, maakt niet uit. De onderwijsinstelling wordt steeds meer een faciliteit voor de ontwikkeling van de student. Het eindniveau dat is omschreven blijft staan, alleen de weg ernaartoe verandert. Of een student colleges volgt, zelfstudie doet of zijn kennis opdoet in de praktijk, is niet relevant. Dat zou in de WHW aangepast moeten worden.”

Verwacht je dat dat gaat gebeuren?

“Ik heb nog geen signalen gezien, maar wetgeving is natuurlijk geen dood ding. Als er in de praktijk iets niet klopt, moet je de wet aanpassen. En ook als je vanuit maatschappelijk belang iets wil bewerkstelligen. Zo is het systeem van de studiepunten een jaar of 15 geleden omgezet naar het systeem van EC’s. De hbo-fraude van een aantal jaar geleden heeft ook gezorgd voor aanscherping van de wetten. Daarnaast zijn er allerlei amendementen op de wet die inspelen op actuele ontwikkelingen. In de regelgeving is er ruimte om af te wijken van de wetgeving. Door corona zijn er tijdelijke veranderingen rondom bijvoorbeeld eindexamens. Die afwijkingen worden binnen de wettelijke kaders weer gecommuniceerd met de studenten.”

Is die verouderde wetgeving een probleem in de praktijk?

“Nou, op dit moment is het een veel groter probleem om in het onderwijs aan goed personeel te komen. Je kunt de wetgeving wel aanpassen om te investeren in personeel, wat ook is gebeurd, maar dan moet dat personeel er wél zijn. De arbeidsmarkt is nu heel krap. Als overheid kun je dus er wel geld tegenaan gooien, maar dat is in dit geval niet de oplossing. Personeel dat je zoekt moet ook bepaalde kwalificaties hebben. Veel hogescholen investeren daarom in het laten halen van extra kwalificaties door de zittende docenten. Je kunt ook zelf gaan opleiden, maar dat is een oplossing voor de lange adem.”

Wat zou jij graag zien veranderen op het gebied van wetgeving?

“Het zou heel mooi zijn als het onderwijs een langere periode dan één kabinetsperiode de ruimte krijgt om zijn eigen beleid te maken. Nu is er te weinig consistentie. Elke minister heeft zijn eigen ideeën. Dat zie je bijvoorbeeld met de basisbeurs die eerst afgeschaft werd en nu weer terugkomt. Het onderwijs weet heel goed wat het zelf nodig heeft. Cao’s worden ook afgesloten zonder dat de overheid zich daarmee bemoeit. Je hebt een wet en binnen die wet kan de onderwijsinstelling, samen met docenten, studenten en het werkveld, prima zelf bepalen wat er nodig is voor de arbeidsmarkt, hoe je mensen daarvoor opleidt en hoe je dat uitvoert.”