Kwaliteitszorg als startpunt van innovatie in het hoger onderwijs

Het hoger onderwijs is ingebed in een bij uitstek veranderende omgeving. Collega’s die werken in deze sector, deelnemers aan het onderwijs, mensen in de politiek en natuurlijk de samenleving merken hier dagelijks de effecten van. Voorbeelden van die veranderingen zijn: flexibilisering van onderwijs, digitalisering, individualisering en natuurlijk het zichtbaar maken van leren en ontwikkelen (OECD, 2019).

Het hoger onderwijs is ingebed in een bij uitstek veranderende omgeving. Collega’s die werken in deze sector, deelnemers aan het onderwijs, mensen in de politiek en natuurlijk de samenleving merken hier dagelijks de effecten van. Voorbeelden van die veranderingen zijn: flexibilisering van onderwijs, digitalisering, individualisering en natuurlijk het zichtbaar maken van leren en ontwikkelen (OECD, 2019).

De essentie van kwaliteitszorg in het hoger onderwijs is dat er permanente, systematische en cyclische aandacht is voor het bepalen, bewaken en verbeteren van de kwaliteit (NVAO, 2018). Kwaliteit mag geen toeval zijn! Een vraag die mij bezighoudt is hoe we kwaliteitszorg als essentieel instrument bij innovatieprocessen kunnen inzetten voor onderwijs binnen deze veranderende context.

Een opleiding die kwaliteit hoog in het vaandel heeft, stelt op regelmatige basis de stand van zaken van de kwaliteit van het onderwijsaanbod vast. Om dit te doen heeft de instelling een effectief periodiek feedbacksysteem met passende evaluatie- en meetinstrumenten (NVAO, 2018). De opleiding kan besluiten al dan niet ingrijpende verbeteringen te willen realiseren. Hierbij speelt de ambitie van de opleiding zelf een belangrijke rol in. Ook zijn deze besluiten afhankelijk van de bevindingen en het oordeel (van de opleiding zelf of van een auditpanel) over de kwaliteit van desbetreffende opleiding.

Het oordeel van een auditpanel, de eigen ambities en/of nieuwe ontwikkelingen in de veranderende omgeving van de onderwijsinstelling kunnen aanleiding zijn voor innovatie. Zo kan bijvoorbeeld de flexibilisering van een opleidingsportfolio voortkomen uit deze prikkels. Bij innovatie gaat het om omvangrijke, ingrijpende veranderingen die veel verder reiken dan enkele verbeteringen en noodzakelijk zijn om aansluiting te vinden in een snel veranderde samenleving (NVAO, 2018). Vragen die kunnen helpen zijn: ‘Hoe blijven we het onderwijs verbinden met de maatschappelijke realiteit?’ Of ‘Hoe zorgen we dat studenten zich optimaal kunnen ontwikkelen en aansluiting vinden in de maatschappij?’

Volgens Ruud van der Herberg (2018) lijkt de verbeteringsgerichtheid vanuit collectief en individueel lerend vermogen te bouwen op de vraag: ‘Hoe gaat men in gesprek met elkaar over onderwijskwaliteit?’ Een goed gesprek dus, waarbij voortdurende aandacht is voor kwaliteitsverbetering, reflectie en ontwikkeling. Dit vormt de basis voor kwaliteitszorg. Op haar beurt vormt kwaliteitszorg weer de basis voor innovatie. Het verandervermogen van onderwijsinstellingen en de betrokkenheid van actoren kan hierbij niet worden onderschat.  Zo dienen het goede gesprek, betrokkenheid van actoren en kwaliteitszorg als basis voor innovatie.

Concluderend kan ik stellen dat pas wanneer de basis voor innovatie is gelegd in de vorm van het goede gesprek en betrokkenheid van actoren, kwaliteitszorg onderdeel kan worden van de organisatie.  Pas dan kan kwaliteitszorg als essentieel instrument gebruikt worden bij innovatieprocessen. Kwaliteitszorg kan alleen dan als katalysator werken!

Gebruikte literatuur:

NVAO. (2018). Beoordelingskader Accreditatiestelsel Hoger Onderwijs Nederland. Den Haag: Nederlands Vlaamse Accreditatieorganisatie.

OECD (2019), Trends Shaping Education 2019, OECD Publishing, Paris. 

Ruud van der Herberg. (2018, 17 April). Van kwaliteitszorg naar kwaliteitscultuur – deel 1: hoe lees je kwaliteitscultuur?