"Performance-gericht leren zet het werk centraal, in plaats van het leren"

Tom Lassche is Learning & Development expert bij L&D Talents en is de eerste ‘Master aan het woord’. Tijdens een kennissessie over performancegericht leren, vertelt hij: “Leren is nooit een doel op zich: het is bedoeld om er iets mee te kunnen. Als L&D expert kijk ik daarom eerst naar de prestaties die gerealiseerd moeten worden, voordat ik me richt op wat en hoe er geleerd moet worden."

Performancegericht leren wordt wel verbonden aan de kreet ‘van leren naar presteren’. Wat houdt dit in?
“Als onderwijskundige krijg je vaak de vraag om een e-learning of training te ontwerpen, zodat mensen bijvoorbeeld met een nieuwe techniek of nieuwe werkmethode leren werken. Hierin schuilt al de aanname dat ‘leren’ de oplossing voor het probleem is. Het is bij performancegericht leren dan ook belangrijk om verder te kijken dan deze ‘gekaderde vraag’. Want wat is het doel van de nieuwe kennis – wat moet iemand kunnen na de training? Belangrijker nog: waarom lukt dit nu nog niet? Is daar wel echt nieuwe kennis voor nodig? Om een ‘leerprobleem’ op te lossen helpt het dan ook om te starten met de vraag: ‘Wat maakt dat de huidige situatie niet de gewenste situatie is?’”

Je bedoelt dat presteren altijd context-gerelateerd is?
“Klopt. Werken doe je altijd in een context van taken, processen, aansturing en middelen. Ook individuele factoren als motivatie en waardering spelen mee in de daadwerkelijke prestaties die geleverd worden. Als onderwijskundige ben je wellicht geneigd om binnen een vraag alleen naar het ‘leerstuk’ te kijken, net als dat een IT-er vaak een oplossing in de techniek zal zoeken. Maar mijn ervaring is dat het nooit alleen een leerprobleem is. De prestaties die geleverd worden zijn een gevolg van het hele systeem waarbinnen je werkt. Ik denk dat systeemdenken dan ook een belangrijke vaardigheid is voor L&D-ers: overzicht houden van het geheel, in plaats van te focussen op de afzonderlijke delen binnen je organisatie.”

Je noemt dit multidisciplinair werken. Hoe uit zich dit in jouw werkwijze als onderwijskundige?
“Ik vind dat je als expert bij je vakgebied moet blijven, maar ondertussen wel naar het grotere plaatje moet kijken. Ik doe dit door andere mensen te betrekken om vanuit hun expertise en ervaring mee te denken over het probleem. Iedereen draagt op deze manier bij aan de uiteindelijke oplossing. Dit kan een nieuwe training zijn, maar het kan ook een oplossing zijn die niet direct met leren te maken heeft, zoals het aanpassen van een bestaand proces of beleid.”

Kun je hier een voorbeeld van geven
“Ik heb vroeger eens een e-learning ontwikkeld over voedselveiligheid. Als onderwijskundige heb ik dit goed aangepakt: ik heb een duidelijk plan en heldere leerdoelen opgesteld. Maar als ik terugkijk met de kennis die ik nu heb, had ik in mijn analyse breder moeten kijken. Samen met de organisatie onderzoeken welke prestaties er nu echt moeten verbeteren. Op welk punt zit bijvoorbeeld de meeste afkeur? Hoe komt dit? En welk stuk komt door menselijk handelen: kennen werknemers de voorschriften niet of hebben ze er bijvoorbeeld geen tijd voor? Daarmee heb je een completer beeld van de complexiteit van het probleem en weet je beter aan welke knop je moet draaien om dit te beïnvloeden.”

Je wordt initieel gevraagd om een leerprobleem op te lossen. Hoe schakel je dan over naar het grotere geheel?
“Dat is inderdaad een proces waarin je met je klant moet groeien. Als je naar de supermarkt gaat voor een stuk vlees zit je ook niet te wachten op een compleet adviesgesprek met een diëtist. Je wilt gewoon een stukje vlees kopen en niet advies of dat wel bij jouw lijf en levensstijl past, ook al zou je daarmee in de lange termijn misschien beter geholpen zijn. Het is als L&D Experts daarom belangrijk om te accepteren dat je niet vanaf dag één ruimte krijgt om alle vragen te stellen. Daar is vertrouwen en samenwerking voor nodig, zodat je steeds eerder in het proces betrokken wordt als sparringpartner.”

Heb je nog tips voor collega-experts of opdrachtgevers?
“Begin klein. Performancegericht leren is niet een nieuw gedachtegoed, maar de reden dat het nu weer zoveel aandacht krijgt is omdat het erg lastig is om goed toe te passen. Ik vind dit zelf ook lastig. Bij kleinere en overzichtelijke vraagstukken zit vaak meer ruimte om de analyse nog eens wat breder te trekken. Het zijn mooie vraagstukken om je vermogen om systemisch te denken mee te ontwikkelen. En ik ben er van overtuigd dat je juist daar waar je het niet verwacht versteld zult staan van wat je in je analyse tegenkomt.”