Het landelijk aansturen van een corona-crisis: wat gebeurt er achter de (letterlijke) schermen?

Waar moet jij aan denken, bij een crisis of een ramp? De vuurwerkramp Enschede in 2000? De bankencrisis in 2008? De brand in Moerdijk? De watersnoodramp in 1953? Of de Coronacrisis waar we nu midden in zitten?

Eén van de grote vragen die me sterk is bijgebleven tijdens mijn inzet binnen de Crisismanagement academie (IFV) is de vraag: Wat maakt iets nou een crisis of een ramp? Het is een moeilijk vatbaar begrip. Iedereen heeft namelijk zijn eigen percepties bij een ramp of crisis. De juridische definitie van een crisis (een situatie waarin een vitaal belang van de samenleving is aangetast of dreigt te worden aangetast) verschilt sterk van hoe het in de volksmond wordt gebruikt. Voor de één is het kwijt zijn van een telefoon een crisis, terwijl Mark Rutte zich bezig houdt met het coördineren van het coronavirus als crisis.

Wanneer we het hebben over de juridische term, weten we één ding zeker. Het omgaan met een crisis vraagt om goed getrainde professionals. Wanneer er sprake is van complexe incidenten vraagt dit om de betrokkenheid van meerdere partijen. Denk aan de politie, ambulance, de Brandweer, Gemeenten maar ook de GGD. Je kunt je voorstellen, hoe meer partijen hoe complexer de informatie en structuur. 

Hiervoor is de Netcentrische werkwijze +/- 10 jaar geleden geïmplementeerd. Netcentrisch werken is een werkwijze om binnen een netwerk van betrokkenen informatie uit te wisselen. Alle veiligheidsregio’s, Nationaal Crisiscentrum (NCC), het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC) en diversie groep crisispartners passen netcentrisch werken toe binnen hun organisatie. Ter ondersteuning van de Netcentrische werkwijze wordt het Landelijk Crisismanagement Systeem (LCMS) gebruikt. Binnen LCMS wordt alle informatie rondom incidenten, rampen en crises gedeeld door middel van de uitwisseling van tekst, documenten en geografische informatie. Hierbij wordt vaak gebruik gemaakt van een kaart, denk aan google maps bijvoorbeeld, waar alle informatie op weergeven is. Deze grafische kaart wordt ook wel LCMS Plot genoemd.

Inmiddels is er een nieuwe versie van LCMS Plot ontwikkeld, waar alle gebruikers mee moeten leren omgaan. Samen met een team van informatiemanagers (IM), functioneel beheerders en onderwijskundigen hebben wij een digitale knoppencursus ontwikkeld waarin alle functies van het nieuwe LCMS Plot worden uitgelegd. Als onderwijskundige houd je je dan bezig met ophalen van informatie, het schrijven van instructieteksten, het maken en bewerken van schermopnames en dit samenvoegen in een e-learning.

Eind februari 2020 merkten wij dat er al op LCMS informatie werd uitgewisseld rondom het coronavirus. Ondanks dat ons project hier niet direct mee te maken had, werd de context van de opdracht extra levendig en betekenisvol. LCMS werd veelvuldig gebruikt en zorgde ervoor dat alle betrokken partijen in hetzelfde beeld van de corona situatie konden vormen.

Als onderwijskundige werk je samen met inhoudsexperts die er wel direct mee te maken hebben. Neem Elnathan van Dijk, mijn projectleider en IM’er. In maart werd hij gevraagd om als IM’er te ondersteunen bij het LOCC. Het LOCC is verantwoordelijk voor operationele informatievoorziening, planvorming en advisering en coördinatie. Deze taken worden uitgevoerd om bij (dreigende) (inter)nationale incidenten, rampen, crises te komen tot een efficiënte en samenhangende inzet van mensen, middelen en expertise van de operationele diensten brandweer, politie, GHOR, defensie en van de gemeenten. Nu in tijden van corona is speciaal het Landelijk Operationeel Team Corona (LOT-C) opgericht dat fungeert als vraagbaak voor de aanpak van het coronavirus. Een van de taken van het LOT-C is het onderhouden van een landelijk beeld rondom corona. Hier komt zowel informatie vanuit de rijks-crisisteams in terug als informatie vanuit de verschillende veiligheidsregio’s en relevante partners. Voor het onderhouden van dit beeld heeft het LOT-C veel gebruik gemaakt van LCMS en werd daarbij ook de Plot applicatie gebruikt.

Ten tijde van een dergelijke corona crisis komt het belang van goed opgeleide IM-ers en Plotters naar voren. Zo zijn er in deze tijd veel onervaren gebruikers die snel wegwijs willen worden met LCMS, hiertoe is een E-module een perfect middel. Het is namelijk gemakkelijk in te zetten, zeker in deze tijden waarin de meeste mensen thuis werken.

Voor mij als onderwijskundige voelde het fijn om op mijn manier een steentje bij te dragen aan deze onmisbare sector van de maatschappij. Trots op al deze harde werkers die zorg dragen voor een zo veilig mogelijke maatschappij en onze minister president (indirect) adviseren tot het maken van de juiste keuzes.