Blogreeks over onderwijs-speelveld: (1) Aanleiding voor het in kaart brengen ervan
L&D experts Maaike Terleth en Anne Voskamp hebben het speelveld van het onderwijs in kaart gebracht en de belangrijkste processen visueel gemaakt. Deze visualisatie vormt een tool om met elkaar het gesprek te gaan over projecten en te nemen stappen. In een blogserie nemen Maaike en Anne je mee in hoe het speelveld tot stand is gekomen, hoe het speelveld in elkaar zit én laten zij aan de hand van een voorbeeld zien hoe je ermee kunt werken. Dit artikel gaat over de aanleiding: waarom is het speelveld eigenlijk in kaart gebracht?
Lees ook de blog over het inzicht in de context en het voorbeeld: aan de slag met flexibilisering.
Het onderwijsspeelveld: wat is het?
Het speelveldmodel dat uit de zoektocht van Anne en Maaike is voortgekomen, helpt onderwijskundigen de verschillende aandachtspunten en perspectieven van projecten in het onderwijs scherp te krijgen. Een van de grootste uitdagingen binnen het onderwijs is namelijk de complexiteit van de context waarin projecten zich afspelen. Het speelveldmodel maakt visueel dat verschillende lagen van invloed zijn op een project. Ook maakt het model inzichtelijk op welke laag of lagen het project zich afspeelt. Tot slot geeft het model inspiratie voor de aandachtspunten op de verschillende lagen.
Een voorbeeld: het opstellen van een visie op toetsing staat altijd in verband met de koers van de instelling of het onderwijsontwerp van de opleiding. Beide lagen zijn van invloed op het project, maar je ontwikkelt op deze andere twee lagen in de praktijk niets. Werken met het speelveldmodel geeft vervolgens suggesties met welke factoren op deze andere lagen je rekening moet houden bij het opstellen van een visie op toetsing. Het ontwikkelen van een nieuwe opleiding speelt zich daarentegen op alle lagen af.
Aanleiding voor het speelveld
Wat is de aanleiding geweest voor het uitwerken van het onderwijsspeelveld? Maaike en Anne vertellen:
“Het lijkt lang geleden, Covid-19, heel het land was op slot en het onderwijs moest snel digitaliseren. Opeens was er heel veel mogelijk. Docenten gaven lessen online en roosters werden aangepast. Deze hele snelle transitie was voor ons aanleiding om te gaan praten over veranderingen in het onderwijs en dan vooral over ‘wat is nou eigenlijk goed onderwijs en hoe verbeteren we onderwijs nu écht?’”
“We zagen dat docenten moeite hadden om hun lessen geschikt te maken voor online toepassing. Dat studenten veel uren luisterend achter hun laptop doorbrachten. En dat docenten hun lessen één op één kopieerden naar de online variant omdat er weinig tijd werd gecreëerd om hen te helpen anders na te denken over ‘kennisoverdracht’. De lessen werden overgezet zonder terug te gaan naar de basis: ‘Wat is het doel van deze les en wat voegt deze les toe aan het diploma? En welke plek heeft deze les dus in het curriculum?’ Hier bleef volgens ons een kans onbenut. Namelijk de kans om curricula terug te brengen tot de kern, de écht nuttige dingen te gaan doen en weer tijd en aandacht te hebben voor de socialiserende en subjectiverende functie van onderwijs (Biesta,2008).
Maaike en Anne zagen dat de nadruk lag op brandjes blussen en dat vooral werd gehandeld voor de korte termijn. “Aan de andere kant zagen we ook veel beweging ontstaan door de radicale verandering in de samenleving. Docenten die zich wel verdiepten in de vraag ‘hoe kan ik deze nieuwe manier van werken laten aansluiten op het doel van mijn lessen?’ en deze kennis en inzichten (online) deelden.”
“We kwamen tot de conclusie dat we graag aan deze beweging wilden bijdragen om de didactische bekwaamheid onder mbo-docenten te bevorderen en hen te helpen om beter zicht te hebben op de lange termijn waar hun lessen aan bijdragen. Dit werd dus in eerste instantie ook ons doel.”
Maaike en Anne gingen aan de slag met een stappenplan waarbij ze met betrokken docenten ‘Hoe kunnen we’-vragen hebben geformuleerd. Hier kwamen vragen uit als:
- Hoe kunnen we sterke managers krijgen die docenten goed kunnen ondersteunen?
- Hoe kunnen we een open sfeer in een team creëren?
- Hoe kunnen we docenten bewust laten focussen op het einddoel en hierbij werkvormen kiezen?
“Dit geheel van vragen is ingedeeld in een aantal onderwerpen die de zijn gaan vormen voor het uiteindelijke model:
- Leven lang ontwikkelen
- Werkvormen/ didactisch / pedagogisch handelen
- Management / begeleiden docenten
- Curriculum
- Team
- Visie
Een eendimensionale weergave van de verbanden die naar voren kwamen was niet genoeg. Vandaar dat het speelveld zoals we het nu kennen een ‘driedimensionaal schaakbord’ is geworden (met dank aan een collega voor deze benaming).”
“Ook onze focus veranderde. We kwamen tot de conclusie dat we ons initiële doel alleen zouden behalen als projecten en veranderingen in het onderwijs meer in samenhang ingezet zouden worden. Echter is dat een enorme uitdaging. Op elke laag zijn er meerdere actoren, meerdere belangen, meerdere doelen. Het speelveld geeft hier inzicht in. Door dit in beeld te brengen en met de vragenkaartjes casuïstiek door te nemen, hopen we een bijdrage te leveren aan samenhang in projecten. We zijn ervan overtuigd dat hiermee ook nog steeds ons initiële doel bereikt zal worden.”
In de blog Inzicht in de context leggen we meer uit over de inhoud van het speelveld en in de blog Aan de slag met flexibilisering geven we een praktisch voorbeeld van het gebruik ervan.
Wil je meer weten over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op met Maaike of Anne.
