Leren door het niet te weten

Er is veel bekend over leren. Over hoe verbindingen tussen synapsen in onze hersenen versterkt kunnen worden door herhaling, over de verschillende leerstijlen van mensen, over typen leermiddelen, leersettingen etc. Van fysiologische aanpak tot instrumentele aanpak, boeken vol zijn er over te vinden. Wat mij het meest interesseert is echter de beweging van leren. Leren heeft een voorwaartse beweging, maar soms zijn er oorzaken waarom die beweging stagneert. Ik zal een aantal voorbeelden geven uit mijn eigen praktijk van situaties waar de beweging in het leren duidelijk stagneert.

Ik luister aandachtig en vol zin om te leren naar mijn leraar die vertelt over de ritmiek van transformatie. Ik luister en luister, ik verwerk, maal, probeer het te vatten. Maar helaas, ik snap er echt helemaal niets van! De wil is er, maar het leren stagneert.

Ik zit bij een GGZ-medewerker aan tafel en ons gesprek gaat over mijn herstel uit een eetstoornis. “Tuurlijk wil ik beter worden!”, riep ik ergens in dat gesprek ontstemd. “Maar ik wil niet eten….!” De wil lijkt er wel, maar het leren stagneert duidelijk.

En zo kan je je wel voorstellen dat er dagelijks duizenden studenten in ons beroepsonderwijs wel willen leren, maar dat het leren voor hen toch stagneert.

Het meest interessante aan leren is niet weten. Huh? Ja echt. Hoe meer ik namelijk accepteer dat ik dingen niet weet en daar de focus op leg, des te groter kan het verlangen worden om er juist meer over te willen weten, erover te leren. Een mooi voorbeeld is de huidige covid-19 epidemie. Dagelijks word ik geconfronteerd met nieuws over het virus en ook met de meningen van mensen hierover. Ikzelf baal gigantisch van de aanwezigheid van het virus. Ik kan mijn ouders niet knuffelen, ik vermijd het openbaar vervoer en nu in mijn nieuwe baan kan ik niet starten op kantoor. Maar wat ik tegelijkertijd ervaar is een enorm niet weten. Ik weet namelijk niets over virussen, epidemieën, IC-planningen etc. En omdat ik er niets van weet en dat ook echt goed besef, blijf ik luisteren en leer ik er elke dag iets meer over. Zodat mijn besluiten, die mijn leefwereld rechtstreeks beïnvloeden, steeds meer fundament kunnen krijgen. Ik hoef het niet allemaal te snappen, maar ik wil er wel graag over leren.

En zo ook gold het voor mijn leraar transformatie. Hij sprak de volgende legendarische woorden tegen mij, toen ik gefrustreerd zei dat ik er echt níets van snapte: “Wat je nu niet horen kunt, kan je nog niet horen; wees en blijf nieuwsgierig op dit thema Brigitte, dan zal je op een dag ineens begrijpen wat ik bedoel”. En dat was ook zo.

En zo was het ook voor mij in mijn hersteltraject: ik wist duidelijk niets over eten en voeden maar daar was, door alle toestanden die komen kijken bij een eetstoornis, een enorm verlangen om er wel meer van te gaan weten. En dus werd ik nieuwsgierig.

Nieuwsgierig zijn, nieuwsgierig blijven, dat is de drijvende factor achter leren. Jezelf wentelen in het niet weten en het vergroten van het verlangen om er meer over te weten. Dat verlangen zet de beweging in en houdt hem gaande.

De grote vraag is nu natuurlijk… hoe maken wij studenten en onderwijspersoneel nieuwsgierig? Tja, daar heb ik geen “one size fits all” antwoord op. Anders gezegd: ik weet het niet ;) Maar ik weet wel dat ik het voorbeeld kan geven. Door bijvoorbeeld zonder schaamte te zeggen dat er dingen zijn die ik niet weet, maar dat ik me er graag in verdiep als dat helpend is. Door goed te blijven luisteren naar studenten en medewerkers en niet altijd direct te reageren vanuit mijn weten. Door anderen uit te nodigen nieuwsgierig te zijn en te onderzoeken. Door meningen van anderen vanuit oprechte interesse te bevragen en een bredere context te verkrijgen over een onderwerp (“Oh…is dat zo, vertel?!”). En zo zijn er nog veel meer manieren om mensen mee te verleiden naar de wereld van de nieuwsgierigheid. En blijft de voorwaartse beweging van leren gaande. Reacties zijn welkom!

Brigitte Claassen